تهیه کننده : صادق کسرایی کارشناس مبارزه با بیماریها شهرستان میبد

ازجمله بیماریهایی که در تابستان شیوع بیشتری دارد بوتولیسم میباشد که مختصرا" به آن میپردازیم:

بوتولیسم
اهمیت
کلمه «بوتولنيوم» از Botulus به معناي سوسيس گرفته شده است. زيرا اولين بار در اثر مصرف سوسيس اين بيماري گزارش شده است. «بوتوليسم»Botulism نوعي فلج شل پائین رونده است که به صورت حاد حمله مي کند و در اثر بلع يا جذب توکسين توليد و به وسيله «کلستريديوم بوتولينوم»، ايجاد مي شود توکسین بوتولینیوم قوی ترین و مرگ بار ترین توکسین دنیاست و فلج ناشی از آن می تواند به دلیل وقفه تنفسی ناشی از فلج عضلات تنفسی به سرعت منجر به مرگ شود . به همین دلیل بیماری یک اورژانس پزشکی است . تشخيص فوري و مداوا مي تواند از عوارض ، مرگ و میر جلوگيري کند، زيرا اکثر انواع بوتوليسم ها با آنتي توکسين درمان مي شوند.
کلستريديوم بوتولينوم، باسيل بي هوازي گرم مثبت، مولد اسپوري است که به طور طبيعي در خاک، يافت مي شود. توکسين بوتوليسم از هفت تيپ آنتي ژنيک تشکيل شده است که آنها را حروف AتاG نام گذاري نموده اند، اين توکسين ها با بهره گيري از عدم خنثي سازي متقابل، بوسيله ي آنتي توکسين ها نامگذاري شده اند، به طوري که آنتي توکسين A قادر به خنثي سازي توکسين هاي Bتا G نمي باشد. سم توليد شده بوسيله اين باسيل از جنس پروتئين است که نسبت به حرارت حساس بوده و حرارت 80 درجه ي سانتيگراد به مدت نيم ساعت يا 100 درجه ي سانتيگراد، به مدت 10 دقيقه آن را از بين مي برد. اين سم، نسبت به اشعه داراي مقاومت بالايي است و آنتي بيوتيک هم روي آن بي اثر است و آب اکسيژنه 10 درصدي نيز روي آن اثري ندارد، باکتري در PH کم اسيدي و شرايط غلظت پايين اکسيژن رشد مي کند و توليد توکسين مي کند. از بين انواع سموم توليد شده توسط اين باکتري ها، فقط تيپ هاي A,B,EوF, در انسان سبب بيماري مي شوند اين سموم، سموم شناخته شده ي مرگ آوري هستند که با اثر کلي بر روي عمل اعصاب، باعث فلج پيش رونده در بيمار مي شوند. تقريباً اغلب گونه هاي بوتوليسم در نتيجه ي بلع سموم E که معمولا ًمربوط به ماهي ها و پستانداران دريايي است، حاصل مي شود. تيپC مربوط به پرندگان و ماکيان وتيپD مربوط به نشخوار کنندگان است.
از سوی دیگر ، قدرت کشندگی توکسین و توانایی انتشار سریع آن ، بوتولیسم را در زمره بیماریهایی قرار داده است که در مقوله بیوتروریسم مطرح می شوند . بتابراین در صورت وجود شرایط خاص ( مشاهده بیماران زیادی بطور همزمان ، وقوع همه گیری های متعدد بدون منبع غذایی مشترک ، وجود یک توکسین غیر شایع و ... ) بیوتروریسم باید مد نظر قرار گیرد .
علائم بیماری : دوره کمون بیماری معمولا 12 تا 36 ساعت است اما تا 30 روز نیز ممکن است در بدن باقی بماند . تهوع ، استفراغ و درد شکمی زودرس ترین علائم هستند . فلج عضلات خارجی و داخلی چشم ( که منجر به دوبینی می شود ) افتادگی پلک ، گشادشدن مردمک ها و عدم واکنش به نور ، عدم ترشح بزاق و خشک شدن مخاط دهان ، گرفتگی صدا هنگام حرف زدن ، اشکال در بلع غذا ، یبوست مداوم ، اشکال در ادرار کردن و ضعف عضلات تنفسی از شکایت عصبی بیماران می باشد . بیماران معمولا هوشیار هستند و نسبت به زمان و مکان آگاهی دارند ، ولی ممکن است گیج ، بی قرار و مضطرب باشند و معمولا تب وجود ندارد . رفلکس Gagممکن است از بین رفته باشد .
علامت های مشخصه بیماری عبارتند از :
مسمومیت غذایی بدون تب
فلج شل پائین رونده قرینه
درگیری اعصاب حرکتی کرانیال
بیمار حساس و واکنش دار ، بدون اختلال حسی به جز تاریی دید،می باشد .
ضربان قلب طبیعی یا کند است و کاهش فشارخون ندارد .
تشخیص: توکسین در مدفوع ، نمونه خون و ترشحات معده بیمار و همین طور نمونه غذایی آلوده با استفاده از روش های آزمایشگاهی کشت ، بیوشیمی ، PCR و کروماتوگرافی قابل شناسایی است .
بیماری در زمره بیماریهایی با گزارش فوری می باشد .
طبقه بندی بر حسب راه سرایت :
بوتوليسم اطفال : به علت تجمع ارگانیسم ها در روده کودکان زیر یکسال بوجود می آید . در این گروه سنی ، فلور طبیعی روده به حد کافی تکامل پیدا نکرده تا از تجمع ارگانیسم ها در روده جلوگیری نماید .
بوتوليسم ناشی از غذا : بدنبال خوردن غذا های آلوده که به درستی فرآوری نشده و حاوی سم باشند ، ایجاد می شود .
بوتوليسم زخم : بدلیل انتشار عمومی توکسین که بوسیله ارگانیسم های موجود در زخم و معمولا به دنبال ضربه ، تروما ، سوراخ شدگی و جراحی بوجود می آید .
بوتولیسم ناشی از استنشاق : ابتلا از طریق آئروسل و استنشاق توکسین بوتولیسم به عنوان یک شیوه احتمالی در یک حمله تروریستی می تواند مطرح گردد .
بوتولیسم بالغین : به علت تجمع اسپور در روده بوجود آمده و مشابه بوتولیسم کودکان در افراد بالای یکسال و در بالغین با دستگاه گوارش غیر طبیعی نظیر ابتلا به کولیت یا انجام اعمال جراحی بای پس روده و... بوجود می آید .
بوتولیسم ناشی از تزریق : بدنبال تزریق هروئین زیر جلدی آلوده در معتادان به مواد مخدر بوجود می آید .
بوتولیسم ناشی از درمان : در اثر تزریق توکسین بوتولینوم به منظور درمان و یا کاربرد در زیبایی بوجود می آید .
درمان اختصاصی :
بیماران باید در ICU بستری شوند و توسط اسپیرومتری ، پالس اکسی متری و ABG از نظر نارسایی تنفسی احتمالی مراقبت شوند و به مدت یک هفته NPOباشند.
بعد از گرفتن نمونه های آزمایشگاهی ، تزریق آنتی توکسین اسبی پلی والان (A.B.E) انجام می شود . ویال های آنتی توکسین حاوی 10 سی سی آنتی سرم هستند . بعد از تست از نظرواکنش های حساسیتی به میزان kg / 5/ تزریق می شود. با تزریق این میزان ، علائم به مدت 3-2 ساعت برطرف می شود . برای برطرف شدن علائم مسمومیت ، روز دوم به میزان دو سوم روز اول و روز سوم یک دوم روز دوم تجویز می شود . برای شروع درمان نیازی به تائید آزمایشگاهی نیست .
تجویز مواد استفراغ آور یا شست و شوی معده در صورتی که فاصله زمانی خوردن غذای آلوده کم باشد ( فقط چند ساعت ) مفید است .
اقدامات کنترلی و پیشگیری بیماری :
بستری بیماران مشکوک در بیمارستان مجهز
گزارش فوری بیماری به مرمز بهداشت شهرستان
غذاهای مشکوک به آلودگی با عامل بیماریزا را مشخص و از آنها نمونه برداری کنید و به همراه نمونه مدفوع و سرم و ارسال به آزمایشگاه رفرنس
کلیه افرادی را که با بیمار منبع غذایی مشترکی داشته اند معاینه و از نظر بروز علایم بررسی کنید .
مواد غذایی آلوده باید پس از جوشاندن دور ریخته شوند و قوطی ها تخریب شده در عمق زیاد دفن شوند.